lیران به فدرالیسم نیاز نداره، به دموکراسی نیاز داره!
مشکل ایران شکل تقسیمات کشوری نیست، بلکه نبود آزادی و مشارکت مردم در سرنوشت شونه. ایران نه با تغییر نقشه سیاسی، بلکه با حاکمیت قانون و رأی مردم ساخته میشه. تا دموکراسی برقرار نشه، هیچ ساختار اداری کشوری کارآمد نخواهد بود. پیش از هر چیز، ایران به نظامی نیاز داره که مردم‌سالاری را تضمین کنه.
در بعضی از کشورها، و از جمله در آمریکا، حکومت شکل فدرالی داره. حتما به گوش تون خورده که تجزیه طلب ها و همینطور بعضی از آدمهای چپول، بعضا دارای عناوین دکتر و پژوهشگر و استاد دانشگاه، دایما توی صحبت هاشون چنین ابراز میکنند که دوست دارند قبل از مرگ شون هم که شده، ایران رو فدرالی (و احتمالا تجزیه شده) ببینند.
حساب اونهایی که آشکارا تجزیه طلب هستند، روشنه. اونا هم که ظاهرا ادعای تجزیه طلبی ندارند، باز از نظر من جای شک و شبهه بهشون زیاده. مستقل از اینکه نیت و انگیزه پنهان این افراد چیه، بد نیست برای اینکه بدونیم اونا اصلا راجع به چی دارن صحبت میکنن، بد نیست خودمون رو با مفهوم سیستم حکومت داری فدرال آشنا کنیم (اگر هنوز نمیدونیم چیه).
ببینید! اگر آقا یا خانم ایکس که در فلان دانشگاه سوید یا آمریکا به عنوان استاد یا پژوهشگر مشغول به کاره، بیاد تو یکی از این تلویزیون های فارسی زبان و بگه به نظرش سیستم فدرالی واسه اداره ایران مناسبتره، من و شماهایی که دکترا نداریم و با مفهوم فدرال هم آشنایی نداریم، ممکنه فکر کنیم اون دکتر یا محقق که در کشور غربی داره زندگی میکنه و استاد دانشگاهه، حتما خیلی بیشتر از ما میدونه و حتما فدرالیسم چیز خوبیه که اون داره واسه بعد از رفتن جمهوری اسلامی پیشنهاد میکنه.
اگر چه این شیوه حکومتداری، واسه کسانی که همیشه توی ایران زندگی کرده اند و باهاش آشنایی ندارند، ممکنه خیلی چیز قلنبه سلنبه و خفنی به نظر بیاد، اما در واقع، مفهوم اون بسیار ساده هست، و نیازی نیست شما دکترا داشته باشید تا بفهمید اون «دکتر» از سوید یا هر جای دیگه داره راجع به چی داد سخن میده و مغزشویی میکنه 😉
کافیه شما این مطلب من و چند تا مطلب مرتبط با این رو که تو وبلاگ من هست/خواهد بود رو، مطالعه کنید، و بعد از اون خودتون یک پا «دکتر» و «استاد دانشگاه» خواهید بود! 😆
بعد از این مقدمه، حالا میپردازم به اصل مطلب.
حکومت فدرالی، جایی معنی داره که کشور از یک سری ایالت تشکیل شده باشه، و در غیر اینصورت بی معنی است. ایالت، به بیان خیلی ساده، به معنی بخشی از کشوره که خودش دارای یک حکومت مستقل در بطن حکومت اصلیه. به عنوان مثال، کشوری مثل آمریکا، متشکل از ۵۰ ایالته، و هر ایالت قوانین حکومت داری خاص خودش را داره. یعنی اینکه خیلی از قوانین، مثل قوانین راهنمایی و رانندگی، قوانین ازدواج و طلاق، و یا قوانین مالیاتی، در محدوده هر ایالت به صورت مجزا تعیین میشن.
میدونم درک این مفهوم واسه بیشتر ما ایرانی ها آسون نیست؛ چون اون رو زندگی نکرده ایم. ما در ایران تقسیمات روستایی، شهری و استانی رو داریم. یعنی ایران، متشکل از تعدادی استانه، و هر استان شامل تعدای شهر و روستاست. با وجود این، قوانین، همه جا یکسان هستند. یک شخص ساکن استان تهران باید از همون قوانینی پیروی کنه که یک شخص ساکن بلوچستان.
حالا تصور کنید مردم بخوان به حرف اون ادم پرفسور خود دانشمند پندار گوش بدن و ایران رو فدرالی کنند که امیدوارم هرگز چنین نشه. طبیعتا، اولش یه مدتی جنگ و دعوا بر سر این خواهد بود که اصلا چند تا ایالت داشته باشیم: ۴ تا؟ ۱۰ تا؟ ۲۵ تا؟ ۵۰ تا؟ 😨
مرحله بعد اینه که هر ایالتی باید انتخابات برگزار و قوانین مربوط به خودش رو تصویب کنه. حالا فکر کنید بعد که چنین شد، یه آدمی تصمیم بگیره مکان زندگی اش رو از ایالت ایکس منتقل کنه به ایالت ایگرگ. کلی قوانین هست که باید به مرور زمان یاد بگیره. مثلا اینکه مالیاتش بیشتر میشه یا کمتر؟ قوانین ازواج و طلاق چه تفاوتهایی دارند؟ آیا در اون ایالت ها سقط جنین آزاده یا ممنوعه؟ آیا زبان رسمی در اون ایالت هم همون چیزی هست که در ایالت فعلی هست؟ قوانین آموزش و پرورش چطور؟
خلاصه میبینید چالش ها و دردسرهای زندگی در اون شرایط چندان هم کم نخواهند بود. حداقل اون بهشتی نخواهد بود که استاد دانشگاه ساکن سوید بهمون وعده میده!😐
من یکبار در شبکه های اجتماعی دیدم، شخصی که ساکن یک کشور فدرالی ه، چنین نوشته بود که کشوری که اون ساکنش هست، یک نمونه موفق اداره فدرالیه. خب که چی؟ چه کسی گفته که پیش شرط موفق بودن یه کشور اینه که تقسیمش کنیم به یک سری خرده کشور؟ اصلا اینطور نیست!خیلی کشورها هم هستند که متمرکزند و فدرالی نیستند، و در کنار اون آزادی یا امنیت یا اقتصاد قوی و رفاه دارند. بعضی ها شون هم همگی این چیزها رو با هم دارن! من بعدا در ادامه این مطلب، فهرستی از این کشورها رو خدمتتون ارایه خواهم داد.
اما اجازه بدید قبل از اون، یه قدری بیشتر درباره مفهوم ایالت واسه تون صحبت کنم. به عنوان یک مثال، کشور آمریکا متشکل از ۵۰ ایالت مستقله. و هر کدوم از این ایالتها، قدرت‌های خاص خودشون رو در زمینه‌های مختلف مثل قانون‌گذاری، آموزش، و اجرای قوانین دارن، اما در عین حال، همگی شون تحت نظارت و اداره دولت فدرال هستن. این سیستم فدرال، به معنای تقسیم قدرت بین دولت مرکزی و ایالتهاست.
واسه اینکه بدونیم یه کشوری مثل آمریکا چرا شکل اداره شدن ایالتی و فدرالی رو داره، خیلی مهمه که به نحوه پیدایش و تاریخچه شکل گیری اش به عنوان یک کشور توجه کنیم.
اون طور که توی تاریخ میخونیم، در ابتدا، ۱۳ مستعمره بریتانیا در سواحل شرقی آمریکا به استقلال رسیدن و سال ۱۷۷۶ با امضای اعلامیه استقلال، «ایالات متحده» رو تأسیس کردند. این اتحادیه جدیدالتاسیس، به مرور زمان گسترش پیدا کرد، به این صورت که به تدریج ایالت های جدیدی بهش اضافه شدند. اولین ایالتی که به اتحادیه پیوست، ایالت دلاوار بود که در سال ۱۷۸۷ بهش ملحق شد. از اون زمان به بعد هم، ایالتهای جدید، یکی بعد از دیگری به کشور آمریکا اضافه شدند و در نهایت، در سال ۱۹۵۹، ایالت هاوایی به عنوان پنجاهمین ایالت به این مجموعه پیوست.
پس بنابراین، اینطوری نبود که اول کشوری به نام آمریکا وجود داشته و بعد، شکسته باشندش به تعدادی ایالت! بلکه تعدادی قلمروهای مستقل از هم، یعنی اون ۱۳ مستعمره بریتانیایی، تصمیم گرفتند به همدیگه متصل شده و یک کشور جدید رو تاسیس کنند.
این مثل اینه که روزی کشور افغانستان در شرق و کشور آذربایجان در شمال و اقلیم کردستان عراق در غرب و کشور بحرین در جنوب، بخوان به ایران فعلی بپیوندند که خب در اون صورت میتونند هر کدومشون، حالت خودمختاری ایالتی رو داشته باشند، و در اون صورت بخشی از کشور «ایران بزرگ» خواهند بود که سیستم فدرالی خواهد داشت. یعنی اگر قرار باشه روزی ایران رو فدرالی کنیم، نباید ایران رو بشکونیم به چند ایالت 😅 بلکه کل ایران فعلی یک ایالت با قوانین خودش خواهد بود. بعدش، بحرین هم یک ایالت ایران خواهد بود. افغانستان هم یک ایالت ایران خواهد بود. آذربایجان به مرکزیت باکو هم یک ایالت ایران بزرگ خواهد بود. و البته کردستان عراق هم میتونه اگر خواست، یک ایالت از ایران بزرگ باشه. لامشکل! 😉
کشورهای دیگری که از ایالات تشکیل شده‌اند
آمریکا تنها کشوری نیست که متشکل از ایالت هاست. کشورهای دیگه ای هم هستند. مثلا:
- آلمان: آلمان شامل ۱۶ ایالته که به اسم "لاند" (Länder) شناخته میشن و هر کدوم شون دولت و پارلمان محلی خود را دارند. برلین، مونیخ، هامبورگ، و بایرن از جمله ایالتهای مهم آلمان هستند.
- هند: هند از ۲۸ ایالت و ۸ ناحیه اتحادیه تشکیل شده. هر ایالت هند دارای زبان و فرهنگ خاص خودشه و برخی ایالتها مانند تامیل نادو، بنگال غربی، و پنجاب ویژگی‌های فرهنگی و زبانی خاص خود شون رو دارن.
- استرالیا: استرالیا یک کشور فدرالی شامل ۶ ایالت و ۲ منطقه است. این ایالات شامل نیو ساوث ویلز، ویکتوریا، کوئینزلند، استرالیای جنوبی، تاسمانیا، و استرالیای غربی هستند. همچنین مناطق قلمرو شمالی و پایتخت استرالیا، کانبرا، به‌طور مستقیم تحت اداره دولت مرکزی قرار دارند. ایالات استرالیا تصمیم‌گیری‌های محلی خود را دارند، اما در مسائل ملی، به دولت فدرال پایبند هستند.
- برزیل: برزیل از ۲۶ ایالت و یک منطقه فدرال (برازیلیا) تشکیل شده است. هر ایالت در برزیل دارای قانون‌گذاری، سیستم قضایی و مقامات اجرایی خودشه. دو ایالت مهم برزیل سائو پائولو و ریو دو ژانیرو هستند.
- سوئیس: سوئیس یک کشور فدرال با ۲۶ کانتون است که هر کانتون به‌طور مستقل در مسائل آموزشی، قانونی و اجتماعی عمل میکنه.
- مکزیک: مکزیک شامل ۳۲ ایالته که شامل یک ناحیه فدرال به نام مکزیکوسیتی میشه. هر ایالت در مکزیک حکومت خودش رو داره.
همونطور که پیشتر گفتم، اینکه کشوری پیشرفته و خوشبخت باشه، ربطی به این نداره که ایالتی و فدرال باشه یا نه. در بخش بعدی، فهرست تعدادی از کشورهای رو ارایه میدم که پیشرفته اند و فدرالی هم نیستند!
کشورهای مهمی که از ایالات تشکیل نشده‌اند
این کشورها معمولاً دارای حکومت‌های مرکزی، شامل جمهوری‌ها، یا پادشاهی‌های متمرکز هستند:
- فرانسه: فرانسه یکی از کشورهاییه که به‌طور کامل یک جمهوری واحده و از ایالات تشکیل نشده. در فرانسه، سیستم حکومت مرکزی بر کل کشور حاکمه و تقسیم‌بندی‌های اداری مختلفی مانند استان‌ها، ناحیه‌ها و شهرستان‌ها وجود دارند که هیچ‌کدام به معنای ایالات فدرال نیستند.
- ژاپن: ژاپن هم، که کشوری با تاریخ و فرهنگ غنی و متنوعه، از سیستم ایالتی برخوردار نیست. این کشور به ۴ جزیره اصلی و چندین جزیره کوچک تقسیم شده، اما هیچ‌یک از این تقسیمات به‌عنوان ایالات شناخته نمی‌شن. ژاپن یک سیستم حکومتی مرکزی داره که قوانین و مقررات را در سطح ملی تعیین میکنه. دولت مرکزی در توکیو، پایتخت کشور، تمامی مسائل کلان کشور رو مدیریت میکنه.
- چین: چین هم مانند ژاپن و فرانسه، از سیستم ایالتی استفاده نمی‌کنه. این کشور از ۲۳ استان، ۵ منطقه خودمختار، ۴ شهرداری مرکزی و ۲ منطقه ویژه (هنگ‌کنگ و ماکائو) تشکیل شده. تمامی این مناطق تحت نظارت و کنترل دولت مرکزی در پکن قرار دارن و هیچ‌کدام از اون‌ها دارای حکومتی مستقل و فدرال نیستن. البته در چین، مردم آزادی سیاسی ندارن ولی به لحاظ اقتصادی، تبدیل شده به رقیب آمریکا.
- ایالات متحده عربی: اگرچه کشور امارات از ۷ امارت تشکیل شده، اما این کشور در اصل یک جمهوری فدرال نیست. این امارت‌ها، خودمختاری در برخی مسائل دارن، اما کشور تحت یک سیستم حکومتی متمرکز و ریاست جمهوریه و رئیس‌جمهور از بین حکام امارت‌ها انتخاب میشه.
- کره جنوبی: کره جنوبی هم یک جمهوری واحده که از ایالات یا تقسیمات فدرالی استفاده نمی‌کنه. این کشور به ۹ استان تقسیم شده، اما این استان‌ها هیچ‌کدام قدرت اجرایی مستقل از دولت مرکزی ندارند. تمامی قوانین و تصمیمات کلان کشور از سوی دولت مرکزی در سئول اتخاذ میشن.
- بریتانیا: بریتانیا (یعنی پادشاهی متحده بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی) یک کشور واحده و از ایالات تشکیل نشده. این کشور به چهار بخش تقسیم میشه: انگلستان، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی. اگرچه اسکاتلند و ولز دارای پارلمان‌های محلی خود هستند، ولی، به‌طور کلی، بریتانیا یک سیستم حکومتی متمرکز داره و قدرت اجرایی در دست دولت مرکزی است.
- ایتالیا: ایتالیا هم یک کشور واحده که از ایالات تشکیل نشده. این کشور به ۲۰ منطقه تقسیم میشه که هر کدام دارای ویژگی‌ها و مقامات محلی خودشون هستن، اما تمامی امور کلان کشور تحت نظارت دولت مرکزی در رم قرار داره. ایتالیا به‌عنوان یک جمهوری پارلمانی، تمامی تصمیمات مهم را در سطح ملی اتخاذ میکنه.
همونطور که به خوبی روشنه، برای تبدیل کردن ایران به کشوری پیشرفته یا پولدار یا دارای دموکراسی، خردکردن زورکی و مصنوعی اش به تعدادی قلمروهای کوچک تحت عنوان ایالت نه شرط لازمه و نه کافی. مساله کشور ما، نداشتن دموکراسی و حاکمیت ملیه و وقتی در کشورمون، حاکمیت در دست نمایندگان مردم به معنی واقعی کلمه باشد، حتما اوضاع به تدریج به سمت بهبودی خواهد رفت. مثل کشورهایی از قبیل فرانسه، ژاپن، بریتانیا، ایتالیا، کره جنوبی و حتی کشوری مثل دوبی.
پس همونظور که میبینید، فدرالیسم وقتی جواب میده که دموکراسی، نهادهای کارآمد و فرهنگ سیاسی مدارا وجود داشته باشند. در غیر این صورت، خودش میتونه به منبع بحران تبدیل بشه!
